Những đài tưởng niệm ở Washington, D.C.

Thủ đô Hoa Kỳ Washington, D.C. có rất nhiều đài kỷ niệm nhằm vinh danh tưởng nhớ những vị tổng thống có công với đất nước, những chiến sĩ hy sinh trong các cuộc chiến như Tháp Washington, Ðài Tưởng Niệm Lincoln, Ðài Tưởng Niệm Jefferson, Ðài Tưởng Niệm Chiến Sĩ Ðệ Nhị Thế Chiến, Chiến Tranh Việt Nam, Chiến Tranh Triều Tiên. Tất cả những đài tưởng niệm, dinh Tổng Thống, tòa nhà Quốc Hội, Tối Cao Pháp Viện cũng như các viện bảo tàng đều nằm trên dãy đất công viên xanh mát National Mall bên cạnh dòng sông Potomac ở trung tâm thủ đô Washington, D.C..

Bia đá đen tưởng niệm cựu chiến binh Việt Nam và tháp Washington.

National Mall

Du khách đến viếng Washington, D.C. chắc không ai không đến National Mall là một công viên ở trung tâm thành phố? Tôi cũng vậy, hầu như là không ngày nào mà không có mặt ở National Mall để rồi từ đó bắt đầu đi thăm những nơi khác. Vậy cũng nên tìm hiểu một chút về công viên quốc gia này. Ðầu tiên dãy đất dài này người ta định xây dựng một đại lộ to lớn như đại lộ Champs Élysées ở Paris. Theo bản vẽ năm 1791 của Pierre Charles L'Enfant, kỹ sư Công Chánh, kiến trúc sư người Mỹ nhưng sinh ở Pháp, khu đất này là một đại lộ “Grand Avenue” dài 1 mile (1.6km) rộng 400 feet (120m) với những hàng cây cao trồng dọc theo hai bên đường bắt đầu từ điện Capitol kéo dài về hướng Tây và chấm dứt bằng một vòng xoay có đặt tượng quốc phụ George Washington cỡi ngựa ở ngay phía Nam của Bạch Cung. Ðại lộ này không bao giờ được xây dựng và tượng George Washington cỡi ngựa cũng không có mà thay vào đó là Ðài Kỷ Niệm Washington với tháp cao kiểu Ai Cập được đặt ở giữa, ngày nay thường được gọi là tháp bút chì vì phía trên nhọn như đầu bút chì. Ðến đầu những năm 1850 Andrew Jackson Downing nhà thiết kế vườn cảnh (landscape) bắt tay trồng cây cho khu đất National Mall. Năm 1901 trong chiến dịch chỉnh trang toàn diện thành phố để chào đón thiên niên kỷ mới, người ta đã thay đổi chiều rộng 400 feet “Grand Avenue” bằng 300 feet bãi cỏ xanh với đường xe và hai bên là hai hàng cây American Elms. Ngày nay National Mall không chấm dứt ở Ðài Kỷ Niệm Washington mà bao gồm luôn khu công viên West Potomac ra đến tận bờ sông có Ðền Kỷ Niệm Lincoln.

Ðài Tưởng Niệm Washington ở trung tâm thủ đô Washington DC.

Quảng trường Thiên An Môn là diện mạo của Trung Quốc thì National Mall là trái tim của nước Mỹ. National Mall rộng lớn nằm ngay trước Quốc Hội, tòa Bạch Ốc và giữa những đền đài anh hùng dân tộc, những bảo tàng lưu trữ những báu vật lịch sử quốc gia nên National Mall được chọn là nơi tổ chức những buổi lễ long trọng như Lễ Tuyên Thệ Nhậm Chức Tổng Thống, Lễ Quốc Khánh bắn pháo bông ở Washington Monument và những lễ hội truyền thống hàng năm như Hội Hoa Anh Ðào, Hội Thả Diều của viện Smithsonian tổ chức. National Mall cũng được nhiều đảng phái, phong trào chọn làm nơi cất tiếng nói, biểu dương lực lượng quần chúng, trong lịch sử đã có những cuộc biểu tình lớn lao như đòi hỏi công ăn việc làm, nhân quyền cho người da đen ngày 28 tháng 8, 1963 mà Mục Sư Luther King, Jr. đã đọc bài diễn văn “Tôi Có Một Giấc Mơ,” cuộc biểu tình chống chiến tranh Việt Nam ngày 15 tháng 10, 1969, cuộc tuần hành cho đời sống phụ nữ năm 2004 và chống chiến tranh Iraq ngày 27 tháng 1, 2007 v.v...

Tháp Washington

Trên công viên National Mall gần tòa Bạch Cung là Ðài Tưởng Niệm Washington (Washington Monument) xây theo kiểu cột tháp xem giờ (obelisk) của người Ai Cập ngày xưa bằng đá hoa cương trắng lấy từ vài nơi ở miền Ðông nước Mỹ. Tháp được bắt đầu xây từ năm 1848 nhưng mãi đến năm 1884 mới hoàn tất sau một khoảng thời gian ngưng trệ vì hết tiền, vì cuộc nội chiến. Người vẽ kiểu kiến trúc tháp là kiến trúc sư Robert Mills đã chết 30 năm trước khi tháp hoàn thành. Tháp cao 555 feet (169m) là kiến trúc cao nhất thế giới thời ấy qua mặt nhà thờ Cologne ở Ðức trước đây đã từng giữ ngôi vị này. Năm 1889 tháp Washington bị đánh bại bởi tháp Eiffel vừa hoàn thành ở Paris.

Tượng Abraham Lincoln trong đền tưởng niệm.

George Washington (1732-1799) là tổng thống đầu tiên của Hoa Kỳ từ 1789 đến 1797 và là tư lệnh quân đội trong cuộc chiến tranh với Anh giành độc lập từ 1775 đến 1783 nên ông được xem là cha già của dân tộc. Là một vị tướng của quân đội lãnh đạo cuộc đấu tranh cách mạng giành độc lập, không nổi bật vì tài năng lỗi lạc mà vì cách thức giải quyết vấn đề sáng suốt và thận trọng. Ông đoàn kết nhiều tiểu bang có những khác biệt thành một khối thống nhất để lập nên Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ. Sau khi ông vừa qua đời được 5 ngày, Quốc Hội Hoa Kỳ đã đồng thanh ra nghị quyết tuyên bố về ông, “Ðứng đầu trong chiến tranh, đứng đầu trong hòa bình và đứng đầu trong trái tim của toàn dân.”

Khu Tưởng Niệm Chiến Binh Triều Tiên.

Việc xây đài tưởng niệm ông Washington đã có kế hoạch từ năm 1832 nhân dịp kỷ niệm 100 năm sinh nhật ông và người ta đã thành lập quỹ xây đài cũng như mở cuộc thi vẽ kiểu vào năm 1836. Người thắng giải là kiến trúc sư Robert Mills với bản vẽ cây cột cao Ai Cập (Hy Lạp cũng có nhiều cây trụ xem giờ này nên nhiều tài liệu ghi là “cột Hy Lạp”) phía dưới là đền thờ nhiều dãy cột bên trên có tượng ông Washington ngồi trên ngựa và trong đền là 30 vị anh hùng trong chiến tranh giành độc lập. Ðồ án này phải tốn trên 1 triệu đồng trong khi quỹ quyên góp chỉ mới có $87,000. Người ta mới bắt đầu xây cây cột trước với hy vọng rằng sẽ lần hồi quyên góp đủ số để xây đền thờ sau. Năm 1861 cuộc nội chiến Nam Bắc bùng nổ khiến việc xây cất tạm ngưng trong khi tháp chỉ mới xây được 1/3 chiều cao. Năm 1876 nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày Tuyên Bố Ðộc Lập, Quốc Hội chuẩn thuận chi $200,000 để tiếp tục xây phần tháp đang dang dở và đền thờ phía dưới cột. Có dư luận bài bác kiểu đền thờ phía dưới nên lại phải thi vẽ kiểu lại. Có 5 bản vẽ mới được đệ nạp nhưng sau khi xem xét Quốc Hội không đồng ý một bản nào và muốn quay trở lại kiểu ban đầu của Robert Mills và tuyên bố cứ hoàn thành ngọn tháp trước rồi sau sẽ tính. Vì công tác đình trệ quá lâu người ta đã quen mắt với ngọn tháp đơn độc, trở thành biểu tượng của thủ đô nên cuối cùng người ta đồng ý bỏ các phần còn lại.

Ðài Tưởng Niệm Jefferson bên hồ Tidal Basin.

Ngày nay tháp nằm trên một đồi cỏ thoai thoải cao được bao quanh bằng những cột cờ Hoa Kỳ, hàng ngày người ta sắp hàng để vào bên trong và đi thang máy lên phần chóp có hình kim tự tháp, nơi đây có cửa sổ nhỏ để nhìn xuống thành phố phía dưới. Lên tháp ngắm cảnh miễn phí nhưng phải có vé trong tay và vé này cùng ngày có ghi rõ giờ. Muốn lấy vé du khách phải đến Washington Monument Lodge ở đường 15th Street nơi đây mở cửa phân phối vé từ lúc 8 giờ 30 sáng. Mỗi người có thể lấy tối đa 6 vé. Ðến trước lấy trước (first come first serve) và người ta phân phối đến khi hết vé trong ngày, do đó mùa Hè phải đến lấy vé sớm, 7 giờ sáng đã thấy người ta sắp hàng ở đây rồi. Có thể đặt vé trước qua mạng National Park Service bằng trang nhà www.recreation.gov hay gọi số 1-877-444-6777 cho vé từng người hay số 1-877-559-6777 cho vé từng nhóm đông người. Mỗi vé qua mạng hay điện thoại phải trả lệ phí Service là $1.50. Vé được giao ở Washington Monument Lodge trong ngày viếng tháp ở cửa sổ “Will Call.” Tháp Washington mỗi năm chỉ đóng cửa 2 ngày là 4 tháng 7 và 25 tháng 12, giờ mở cửa từ 9 giờ sáng đến 4 giờ 45 chiều. Có một số quy định về an ninh khi vào bên trong tháp như không được mang theo thú vật, túi xách lớn, xe đẩy em bé, đồ ăn thức uống, vũ khí như dao, súng. Nếu mang theo các trang cụ y khoa như máy trợ tim, máy thở v.v... phải nói với nhân viên an ninh khi vào cửa.

George Washington có công nhiều nhất đối với nước Mỹ nên nhiều người cho rằng chỉ cần nhớ tên ông là thi đậu quốc tịch Mỹ dễ dàng. Vào thi viên chức phụ trách thi quốc tịch Mỹ hỏi: “Ai là tổng thống đầu tiên của nước Mỹ?” Trả lời là “Washington!” Hỏi câu kế,“Thủ đô Hoa Kỳ tên gì?” Trả lời cũng “Washington!” Hỏi câu khác, “Tướng chỉ huy chiến tranh giành độc lập cho Hoa Kỳ từ người Anh?” Cũng trả lời “Washington!” Thường chỉ 3 câu là đậu quốc tịch rồi nhưng nếu gặp viên chức khó, hỏi thêm câu nữa “Giấy bạc One Dollar có hình ai?” Lại cũng “Washington!”

Ðài Tưởng Niệm Lincoln

Cuối National Mall ở hướng Tây cạnh bờ sông Potomac là Ðài Tưởng Niệm Lincoln (Lincoln Memorial) vị Tổng Thống Thứ 16 (1861-1865) của Hoa Kỳ. Abraham Lincoln (1809-1865) bãi bỏ chế độ nô lệ, giải phóng người da đen và đưa đất nước qua cuộc nội chiến Bắc Nam và cuối cùng ông bị ám sát chết trong lúc còn đang tại chức. Ðài tưởng niệm ông do kiến trúc sư Henry Bacon thiết kế theo kiểu đền thờ Hy Lạp được khánh thành năm 1922, bên trong đền có tượng ông to lớn ngồi trên ghế rất sống thực do điêu khắc gia Daniel Chester French thực hiện. Ðền phía ngoài ốp đá cẩm thạch có tất cả 38 cột tròn tượng trưng cho 36 tiểu bang gia nhập Liên Hiệp (Union) lúc ông Lincoln mất và 2 cột dùng làm cổng đền. Phía trên đền có những hàng hoa văn trang trí khắc tên 36 tiểu bang vừa nói. Ai sống trên đất Mỹ hoặc những nơi “đồng đô đắt hàng” đều có cất giữ hình ảnh ông Lincoln và đền ông trong túi hoặc ví bóp vì hình ảnh đền và ông Lincoln có trên đồng xu One Cent và tờ giấy bạc 5 Dollar.

Phía trước đài tưởng niệm là Hồ Phản Chiếu (Reflecting Pool) nơi du khách thường dạo chơi chụp ảnh cũng như tập trung trong các cuộc biểu tình. Chính tại trước đền Lincoln, Mục Sư Martin Luther King Jr. đã đọc bài diễn văn lịch sử “I Have a Dream” ngày 28 tháng 8, 1963 trước khoảng 250,000 người trong cuộc “tuần hành về thủ đô cho công ăn việc làm và tự do” cao điểm của phong trào đòi hỏi dân quyền “American Civil Rights Movement.” Bên cạnh Hồ Phản Chiếu phía Bắc có Ðài Tưởng Niệm Cựu Chiến Binh Việt Nam (Vietnam Veterans Memorial) là một bia đá đen có khắc 58,159 tên họ của những quân nhân Mỹ đã bỏ mình trong cuộc chiến Việt Nam. Trong khu tưởng niệm còn có tượng 3 người lính và tượng người nữ quân nhân y tá chăm sóc cho một thương binh. Phía Nam Hồ Phản Chiếu có Ðài Tưởng Niệm Cựu Chiến Binh Triều Tiên (Korean War Veterans Memorial) và Ðài Tưởng Niệm Ðệ Nhị Thế Chiến (National World War II Memorial).

Ðài Tưởng Niệm Jefferson

Bên bờ phía bên kia hồ Tidal Basin nằm giữa rừng cây anh đào Nhật là Ðài Tưởng Niệm Jefferson (Jefferson Memorial). Thomas Jefferson (1743-1826) là Tổng Thống Thứ 3 của Hoa Kỳ (1801-1809) là tác giả chính của Bản Tuyên Ngôn Ðộc Lập công bố năm 1776, ý tưởng chính trị của ông là lý thuyết Cộng Hòa chống lại chủ nghĩa đế quốc của nước Anh và là thể chế dân chủ của nước Mỹ sau này. Ông được người Mỹ xem như là một trong những người cha khai sáng đất nước. Ðài Tưởng Niệm Jefferson theo kiểu bán cổ điển (neoclassical) là kiến trúc nhiều cột (kiểu đền La Hy) với vòm mái hình bán cầu màu trắng được vẽ kiểu bởi John Russell Pope và được xây bởi nhà thầu ở Philadelphia là Tyler Nichols và hoàn thành năm 1943. Trong đền có tượng ông Jefferson đứng bằng đồng được bổ sung vào năm 1947 do điêu khắc gia Rudulph Evans sáng tác. Khi hoàn thành đền tưởng niệm được xem là danh thắng đẹp hùng vĩ nhất thủ đô vì nằm giữa rừng anh đào và soi bóng trên hồ nước phẳng lặng.

Ðến Washington DC phải viếng các đền tưởng niệm và vào xem các viện bảo tàng. Muốn đến những nơi này là phải ra dãy công viên quốc gia National Mall. Nhiều người ra công viên này thấy sông nước hoa lá hữu tình, thắng cảnh đền đài quy mô hoành tráng mải mê ngắm cảnh mà quên đi các nhà bảo tàng với không biết bao nhiêu quốc bảo quý giá. Ðến khi vào xem thì đã hết giờ! Nên nhớ các nhà bảo tàng đóng cửa lúc 5 giờ chiều còn National Mall và các đền tưởng niệm đi viếng buổi chiều trời mát và đêm đến đèn chiếu sáng rực rỡ. Vì vậy nên “tranh thủ” xem các nhà bảo tàng trước, 5 giờ ra ăn tối rồi “đường mây rộng thênh thang cử bộ” dạo bước trên công viên quốc gia hoa lá hữu tình, chèo thuyền trên hồ Tidal Basin hay vào thăm các đền tưởng niệm.

Trịnh Hảo Tâm