Thành phố không chỉ vang bóng một thời bởi đào được nhiều vàng (vì thế, San francisco mới có tên là “Cựu Kim Sơn”) mà còn nổi tiếng vì cảnh đẹp, vì nhiều trào lưu sống lạ lùng nữa.

Đến San Francisco một ngày nắng đẹp để tham dự ngày hội chạy đua khổng lồ của 6 vạn người, tôi suýt ngã ngửa người vì thấy trong đoàn người thỉnh thoảng lại có một ông hay một bà “tồng ngồng” đang cắm cúi chạy. John, anh bạn người Mỹ cùng đi, vẫy một ông đang khoe thân thể lại để chụp ảnh.

Tự nhiên như không có chuyện gì, ông này leo lên hè phố và biểu diễn các thế đứng cho bàn dân thiên hạ tha hồ chụp các góc độ. Hỏi ra mới biết, một năm chỉ có một ngày được tự do khoe thân thể giữa phố đông, mà cũng chỉ trên một quãng phố của đường chạy trong ngày hội mà thôi.

Ngày hội này có tên là “Fun race”, có nghĩa là cuộc chạy đua vui vẻ, được dân San Francisco tổ chức từ cách đây gần tròn một thế kỷ. Đã thành lệ, năm nào người dân cũng chọn một ngày chủ nhật trong tháng 5, lúc mà thời tiết đã chớm vào hè để làm một cuộc chạy.

Lúc đầu, chắc chỉ có mục đích biểu dương sức khỏe của cộng đồng cư dân ven biển, chạy từ bờ vịnh cũng mang tên San Francisco đến bờ biển Thái Bình Dương qua một con đường vắt ngang thành phố từ đông sang tây với độ dài khoảng chừng 12 km. Năm nay, người dân chọn ngày 18/5 làm ngày hội.

Từ 9h 45’ sáng, từng đám đông vui nhộn, say sưa hát hò trong trang phục đồ lót hoặc không mặc gì đã bắt đầu diễu hành trên phố Hayes. Số khác lại nhảy hip-hop. Hòa vào dòng người đang chạy hoặc đi diễu hành trên đường phố là những cuộc biểu diễn di động.

Trên bến Cảng.

Chỗ thì biểu diễn thời trang lạ mắt, chỗ thì đàn ông múa cột, chỗ là dàn nhạc ầm ĩ... Ven đường là dân chúng tụ tập reo hò và cũng sẵn sàng nhập vào dòng người đang chạy. Nhiều chỗ vỉa hè được phục vụ nước giải khát miễn phí của các công ty cũng tranh thủ tiếp thị.

Đây đó, vài cảnh sát khoanh tay đứng nhìn dòng người. Buổi chiều, năng lượng của đám đông đã chùng xuống, ai về nhà nấy và cho đến hôm sau thì có thách cũng chẳng ai dám... tồng ngồng giữa phố nữa vì cảnh sát bắt được sẽ phạt thật nặng.

San Francisco còn là nơi khởi nguồn cho phong trào hippy tụ tập bụi đời của giới trẻ vào những năm 60 của thế kỷ XX nữa. Từ đây, phong trào này lan ra toàn nước Mỹ và thế giới. Nay thì phong trào hippy chỉ còn lại vài nhóm nhỏ trên địa bàn quận Haight-Ashbury của thành phố này.

Cũng xuất phát từ giới trẻ mà nay San Francisco đang phải chịu vấn nạn “đồng tính”. Không ở đâu mà thông tin về các cặp đồng tính nam và nữ lại trải dài trên các cột báo hết ngày này sang ngày khác như ở đây. Tỉ lệ dân đồng tính cũng thuộc loại cao nhất thế giới.

Họ cũng đòi làm đám cưới hợp pháp, con số này lên đến gần 4.000 cặp và đòi được nuôi con nuôi. Một số đám cưới đồng tính được công nhận nhưng cũng là chuyện dài vì nhiều tiểu bang của Mỹ phản đối và nhiều nước trên thế giới cũng chẳng ưa chuyện này.

San Francisco còn có điều lạ nữa là người vô gia cư nhiều. Khác với nhiều nơi trên đất Mỹ, người vô gia cư ở đây tụ tập nhau lại để “ăn vạ” chính quyền, họ lại còn ra một tờ báo riêng. Thường ngày họ nằm vạ vật ở các công viên gần trung tâm. Có lúc con số người không nhà lên đến hơn 8.000.

Hàng ngày, chính quyền thành phố tổ chức nhiều chuyến xe bus chở họ đi đến những khu nhà tạm cư cho ăn uống, tắm giặt. Nhưng chỉ như “cóc bỏ đĩa”, được vài hôm là lại thấy lò dò về, vì họ nhớ không khí ồn ào, nhớ sự tụ tập bia rượu và nhớ cả cái sự... tự do làm kẻ hành khất xin tiền người qua đường.

Kể ra, làm kẻ “homeless” không nhà ở đây cũng... dễ sống bởi thu nhập khá cao vì là thành phố đông khách du lịch nổi tiếng. Chính quyền không trị nổi những vị chủ nhân làm xấu mặt thành phố này, bèn mở cuộc vận động du khách không cho tiền người ăn xin, cũng không hiệu quả.

Gần đây nhất thì họ làm ra một hệ thống các loại máy màu sắc sặc sỡ, có khóa, nói nôm na là như một dạng hòm từ thiện ở ta, để du khách bỏ tiền vào đó thay vì cho người đi xin. Nhưng xem ra sáng kiến này cũng chẳng làm số lượng người vô gia cư giảm đi là bao.

Cái sự lạ của San Francisco còn nằm ở tính độc đáo của các sản phẩm du lịch nơi đây. Tôi không biết nên dịch cái phương tiện gọi là “cable car” chạy trong 3 tuyến phố là gì. Trông thì giống như xe điện, nhưng lại không chạy bằng điện mà chạy bằng cáp, được làm từ năm 1873 tức đã 135 tuổi mà vẫn tồn tại cho đến nay không thay đổi, chủ yếu phục vụ du lịch.

Cái độc đáo của loại phương tiện giống xe điện ở bánh ray hai bên gầm toa, thì còn một móc kéo thòng xuống hệ thống cáp ngầm dưới mặt đất. Xe chạy được là nhờ cáp ngầm kéo đi. Ban đầu, nghe nói, người ta dùng sức người kéo cáp, nay thì có hệ thống máy móc kéo.

Cái loại phương tiện này thế mà thu hút du khách phải biết, ai cũng muốn leo lên một thành tựu máy móc của những năm tháng xa xôi, cũng tiếng chuông reo, cũng dùng sức người để quay đẩy toa xe mỗi khi đi đến đoạn cuối phải quay hướng lại. Xe chạy chậm so với xe bus hay xe điện mà giá vé đắt gấp 4 lần và còn phải xếp hàng mới có cơ hội leo lên.

Nằm giữa vịnh biển lại là một hòn đảo mang tên Alcatraz. Đây là đảo tù nổi tiếng, nơi đã từng giam “bố già” tội phạm người Italia khét tiếng Al Capone. Nay thì di tích nhà tù còn nguyên, trở thành một điểm du lịch bằng tàu từ trong bờ thăm đảo.

Khách du lịch còn tìm thấy trong chuyến đi San Francisco một tour lạ nữa, đó là đến thăm một cánh rừng cây gỗ đỏ có tuổi hơn ngàn năm, có tên là Muir Woods. Cây ở rừng đều là loại cao nhất thế giới, thẳng tắp. Gần đấy, có nhiều vùng trồng nho và làm rượu vang như Sanoma, Napa... du khách có thể được kéo vào quán nếm thử vài chục loại rượu vang một lúc.

San Francisco là thành phố có hơn 700 ngàn dân, không phải là thành phố hiện đại nhất, nhưng lại là thành phố quyến rũ nhất bờ biển miền Tây nước Mỹ. Địa thế trời cho là nằm kẹp giữa hai vùng biển lớn. Phía tây là Thái Bình Dương mênh mông, phía đông là vịnh biển cùng tên.

Thành phố lại sớm xây hai cây cầu nhang nhác giống nhau đó là cầu Golden Gate (Cổng Vàng) nổi tiếng và cầu Bay Bridge (Cầu Vịnh) lại đều xây gần như một lúc, năm 1936-1937. Đẹp hơn và cũng nổi tiếng hơn là cầu Cổng Vàng. Từ một vài sườn núi bao quanh nhìn xuống cầu như thấy những dải lụa mịt mù sương khói vắt ngang thành cầu.

Nhiều bộ phim Hollywood lấy cầu làm bối cảnh chính. Một sự nổi tiếng nữa của cầu Cổng Vàng mà ít người muốn nói tới, trừ một tấm bảng gắn trên thành cầu nhắc nhở mọi người hãy thương cây cầu mà đừng... tự tử. Từ khi cây cầu xây xong đến nay đã hơn 70 năm, biết bao kiếp người chỉ chọn cây cầu này mà không phải cầu khác làm nơi gieo mình xuống dòng nước xanh.

Đến San Francisco, một trong những địa chỉ hấp dẫn của bà con người Việt ở ngay trung tâm thành phố là khu Little Saigon. Không rộng lắm, chủ yếu ở dọc đường Larkin, nơi mới đây được chính quyền thành phố cho xây cổng chào mang kiến trúc truyền thống quê hương Việt Nam. Đến đây có thể bắt gặp nhiều cửa hàng có tên hiệu bằng tiếng Việt và nhất là được ăn các món phở, bún chả, bánh cuốn... đậm hồn dân tộc

PGS.TS Trịnh Sinh (Theo CAND)

Tiền diện phía Bắc của Tòa Bạch Ốc. Sân cỏ phía Nam của Tòa Bạch Ốc. Tượng Tổng Thống thứ 7 Hoa Kỳ Andrew Jackson trong công viên Lafayette phía Bắc Bạch Cung. Dưới trạm xe điện ngầm ở Washington, DC. Một ngôi nhà ở Arlington, ngoại ô thủ đô Washington DC.

Tòa Bạch Cung hay còn gọi là Bạch Ốc (Nhà Trắng) là nơi cư ngụ và làm việc của Tổng Thống Hoa Kỳ. Tọa lạc ở số 1600 Pennsylvania Avenue NW ở Washington, DC, Tòa Bạch Cung được thiết kế bởi kiến trúc sư người Ái Nhĩ Lan (Ireland) tên James Hoban, được xây từ năm 1792 đến 1800 theo kiểu Georgian và được sơn trắng. John Adams là tổng thống đầu tiên vào cư ngụ trong Bạch Cung từ ngày 1 tháng 11, 1800.

Ði xe điện Amtrak từ New York về đến nhà ga Union Station của thủ đô Washington, DC, chúng tôi được người bạn thân thời còn trung học ra đón và lái xe đưa về nhà ở phía bên kia sông Potomac thuộc thành phố Arlington, Virginia. Nhà bạn ở gần trạm xe điện ngầm Clarendon trên một con đường vắng ăn thông ra đại lộ Wilson Boulevard là con đường huyết mạch nối thủ đô Washington, DC với khu thương mại Việt Nam Eden thuộc thành phố kế cận là Falls Church.

Tắm táp qua loa xong, bạn tôi rủ ra nhà hàng anh ta gần nhà để ăn tối. Nhà hàng chỉ một căn nhưng ấm cúng lịch sự, buổi tối toàn là khách người Mỹ. Anh ta có trí nhớ rất dai, gặp một người nhớ tên, nhớ mặt, đôi khi nhớ cả ngày sinh nhựt. Khách Mỹ đến một lần, lần thứ hai trở lại là anh gọi đúng tên. Khách đến tổ chức tiệc sinh nhật, anh ta ghi sổ năm sau gởi thiệp mừng sinh nhật đến nhà khách, khách nào mà không trở lại? Ăn tối tiệc sinh nhật đông người, nhà hàng tặng bánh sinh nhật, xâm banh, đèn cầy, khách người Mỹ rất lấy làm cảm động, lần sau đưa thêm bạn bè cùng tới! Anh ta cho biết khách Mỹ dễ dãi và rộng rãi, thí dụ khách gọi món gỏi cuốn, đưa ra nhầm món bì cuốn, khách không phàn nàn (chắc không phân biệt được hai món khác nhau) lại để “tip” rất hậu hĩ. Tiếp khách Mỹ cần phải khá tiếng Anh, nhà hàng một cô mặc áo dài đón khách, đưa vào bàn và ghi những món khách đặt (order), cô ngồi thu tiền cũng áo dài lịch sự còn bạn tôi thắt cà vạt chuyên đi lòng vòng tiếp khách và điều động nhân viên. Ngoài tiếp đón thân mật niềm nở, một chuyện quan trọng khác là nhà vệ sinh phải thật sạch vì khách nghĩ rằng nhà vệ sinh sạch là bếp núc, thức ăn đều sạch mặc dù hai thứ sau khách ít khi vào xem. Ðó là những bí quyết thành công trong nghề làm nhà hàng Việt Nam ở thủ đô Hoa Thịnh Ðốn của anh ta.

Sáng hôm sau cũng ra tiệm ăn của bạn làm một tô hủ tiếu “Lam Vang” và nhấm nháp một ly cà phê sữa. Hồi xưa độc thân hai chúng tôi sống chung với nhau ở Sài Gòn, biết tính tôi thích cà phê đậm, bạn tôi pha cho một tách cà phê thật đen, ít sữa đặc và không đường, đúng gu cà phê sữa ở bến Ninh Kiều ngày trước, khác với cà phê “xây bạt xĩu” là ly sữa bỏ chút cà phê. Xong xuôi đâu đó hai vợ chồng tôi sẽ sang bên Washington, DC rong chơi một vài nơi đến chiều mới về. Chỗ ngủ có nhà bạn, ăn uống thì ghé nhà hàng của bạn, cứ theo thực đơn mà kêu, còn đi chơi thì dùng xe điện ngầm.

Hệ thống xe điện ngầm ở Washington, DC

Hệ thống xe điện ngầm ở Washington, DC hoạt động từ 1976, hiện nay (2010) có 5 tuyến đường tỏa ra đi khắp 9 hướng với 86 trạm xe và tổng chiều dài đường rây 106.3 mile (171.1 km). Ðây là hệ thống xe điện ngầm lớn thứ nhì trên nước Mỹ chỉ sau New York, trong năm 2008 có đến 215.3 triệu người sử dụng hệ thống giao thông này, tính trung bình mỗi ngày có 727,684 lượt người đi. Hệ thống xe điện ngầm ngoài phục vụ hữu hiệu trong vùng trung tâm thủ đô lại còn kéo dài sang các quận lân cận của 2 tiểu bang Virginia và Maryland với 5 tuyến đường màu Ðỏ, Lục, Cam, Vàng, Xanh, hiện đang xây tuyến màu Bạc (Silver Line) sẽ hoàn tất năm 2013 với 11 trạm mới được thêm vào hệ thống hiện có. Hệ thống có 50 miles (80 km) đường ngầm dưới mặt đất trong những vùng trung tâm thủ đô đông đúc nhà cửa với 47 trạm xe ngầm, số còn lại ở vùng ngoại ô, đường xe điện và nhà ga đều ở trên mặt đất. Trạm chính ở trung tâm thủ đô là trạm Metro Center nơi có 3 đường xe Ðỏ, Cam và Lục gặp nhau là trạm bận rộn nhất. Những nơi người Việt chúng ta hay lui tới như Thương Xá Eden ở Falls Church, Chợ Tàu và những địa điểm du lịch ở khu trung tâm đều có đường xe điện ngầm đi qua rất thuận tiện, vừa nhanh chóng, vừa rẻ tiền hơn là đi Taxi.

Từ nhà hàng ở Arlington, chúng tôi xuống trạm Clarendon nằm trên tuyến xe màu Cam chạy theo hướng Ðông Tây và cũng có đi ngang qua trạm xe chính Metro Center. Chúng tôi mua vé đi nguyên ngày cho rẻ tiền, muốn đi đâu trong 5 tuyến xe đều được. Ngày thường xe điện hoạt động từ 5 giờ sáng cho đến nửa đêm (riêng đêm Thứ Sáu và Thứ Bảy đến 3 giờ sáng) và Thứ Bảy, Chủ Nhật xe chạy từ 7 giờ sáng (muốn biết thêm chi tiết có thể vào www.wmata.com). Ðịa điểm đầu tiên chúng tôi tới là Tòa Bạch Cung, sau khi qua 3 trạm xe chúng tôi ra ở trạm Farragut West gần ngã tư I Street NW và 17th Street NW cách Tòa Bạch Ốc 2 block đường về hướng Bắc. Nơi đây rất đông du khách mặc dù hiện nay không được vào thăm viếng Tòa Bạch Ốc theo từng đoàn như những năm trước biến cố 11 tháng 9, 2001 nhưng du khách có thể vào chơi các công viên xanh tươi ở phía Bắc và Nam Tòa Bạch Ốc, nơi đây có những xe bán thức ăn và giải khát cũng như có hình tổng thống bằng giấy cứng để du khách đứng cạnh chụp hình.

Tòa Bạch Ốc

Tòa Bạch Ốc được xây dựng sau khi Quốc Hội quyết định thành lập Ðặc khu Columbia và chọn nơi đây làm thủ đô Hoa Kỳ ngày 16 tháng 7, 1790. Tổng thống đầu tiên George Washington cùng với kỹ sư Pierre L'Enfant, người trách nhiệm thiết kế thành phố Washington đã chọn địa điểm này. Người vẽ đồ án tòa nhà là James Hoban người đảo Ái Nhĩ Lan (kế Anh Quốc) nên ông lấy kiểu dinh thự của một công tước ở Dubin, Ái Nhĩ Lan là tòa nhà Leinster (nay là tòa nhà Quốc Hội Ái Nhĩ Lan) để vẽ kiểu Tòa Bạch Ốc. Công việc xây dựng tiến hành chậm chạp mất 8 năm vì lúc đầu định tuyển mộ nhân công từ Âu Châu sang nhưng ít ai chịu đi sang một vùng đất mới hoang vu nên phải quay trở lại tìm nhân công địa phương là những người Mỹ gốc Phi Châu là những người nô lệ vì 2 tiểu bang nhượng đất thành lập Ðặc khu Columbia là Virginia và Maryland vẫn còn chủ trương duy trì nô lệ. Phí tổn xây Tòa Bạch Ốc tốn $232,371.83 thời ấy tương đương với $2.4 triệu ngày nay. Lúc ban đầu tòa nhà đơn giản, phần tiền diện ở phía Bắc nhìn ra đường Pennsylvania, cổng sau nhìn ra đường Constitution như ta thấy ngày nay chỉ được xây thêm vào năm 1825 cũng như chưa có hai dãy nhà ở cánh Ðông và Tây như hiện nay.

Năm 1814 trong cuộc chiến tranh với người Anh, quân Anh tấn công Washington và thiêu rụi nhiều tòa nhà chính quyền trong đó có Tòa Bạch Ốc. Binh lính Anh đốt cháy tòa nhà chỉ còn trơ trọi những bức tường đen đúa và lấy đi nhiều tài sản quý giá, sau này người ta tìm lại được 2 món là bức tranh chân dung George Washington được Ðệ Nhất Phu Nhân Dolley Madison mang ra ngoài và một hộp nữ trang của gia đình Tổng Thống Franklin Roosevelt do một người Canada hoàn trả năm 1939. Người này nói ông nội của ông đã lấy hộp này từ Washington nay trả lại cho Washington. Sau khi đốt phá thành phố, binh linh Anh rút về Halifax (trên đảo Nova Scotia phía Ðông Canada) và đoàn tàu đã bị bão tố đánh chìm ngoài khơi Prospect nên những tài sản cướp được cũng chìm dưới đáy biển đến nay vẫn chưa biết vị trí để thu hồi lại.

Tòa Bạch Ốc đã được tu sửa nhiều lần dưới nhiều đời tổng thống, vào đầu 1900 kiến trúc phụ ở Cánh Tây được xây thêm để làm văn phòng cho số lượng nhân viên ngày càng gia tăng. Nơi đây có văn phòng tổng thống gọi là Phòng Bầu Dục cũng như phòng họp nội các. Kế cận là tòa nhà Eisenhover sát phía đường bên ngoài vòng rào là ban nhân viên thuộc Phủ Tổng Thống làm việc. Ở dãy nhà Cánh Ðông hiện là văn phòng của Ðệ Nhất Phu Nhân cũng như ban nhân viên của bà được xây thêm vào năm 1942. Xây vào thời kỳ Ðệ Nhị Thế Chiến đầu tiên với mục đích che giấu các công sự phòng thủ xây bên dưới để chuẩn bị cho những tình huống khẩn cấp. Tòa Bạch Ốc mới nhìn vào người ta tưởng nó chỉ có một hoặc hai tầng nhưng thật ra nó có đến 6 tầng tất cả. Ngôi nhà chính có tầng trệt và 3 tầng lầu bên trên cũng như 2 tầng hầm phía dưới với diện tích tổng cộng 5,100 m2 (55,000 sq ft). Có tất cả 132 phòng và 35 phòng tắm, 8 cầu thang, 3 thang máy, có sân quần vợt, rạp chiếu phim, hồ bơi, đường chạy bộ, sân chơi bowling v.v...

Ðến đời Tổng Thống Jefferson mở cửa cho công chúng vào xem tòa nhà theo từng đoàn và thông lệ này được duy trì cho đến những năm sau này. Sau ngày khủng bố tấn công New York, 11 tháng 9, 2001, Tòa Bạch Ốc đóng cửa không cho dân chúng vào xem nữa. Hiện nay muốn vào xem phải ghi danh trước ít nhất 6 tháng và sẽ được thông báo cho biết ngày giờ vào xem và cũng đi theo từng đoàn.

Chúng tôi còn đi nhiều nơi nữa trên những khu phố quanh Tòa Bạch Ốc cho đến chiều lên xe trở về nhà bạn. Nhà không có ai vì hai vợ chồng bạn ở ngoài nhà hàng. Nghỉ ngơi cho khỏe rồi chúng tôi kéo ra nhà hàng ngồi nói chuyện xưa và ăn tối. Cơm xong thấy anh ta bận rộn khách khứa, chúng tôi lang thang đi bộ vừa ngắm cảnh ngoại ô thủ đô vừa đi thể thao luôn thể. Con đường Wilson tuy gọi là “Boulevard” tiếng Việt thường dịch ra là “Ðại Lộ” nhưng đây không phải là con đường rộng lớn mà là con đường dài xuyên qua nhiều thành phố. Ðoạn đường ở đây gần nhà ga Metro Clarendon nên có rất nhiều tiệm ăn, quán cà phê có những nơi bày bàn ghế ra vỉa hè trông cũng có nét Âu Châu. Chiều tối nên khách bộ hành tan sở lên xuống ga cũng đông đảo, nếu không có tấm bảng đen đề chữ “Metro” khó biết bên dưới là nhà ga. Qua những khu nhà ở, trên những con đường nhỏ nhiều cây cối, thấy nhà nơi đây toàn nhà lầu 2 tầng và phía dưới bao giờ cũng có tầng hầm (basement). Tường bên ngoài nhà nào cũng xây bằng gạch nung đỏ và mái lợp ngói có độ dốc cao để chống tuyết. Ban đêm thấy những đóm sáng bay bay tôi tưởng mắt mình có triệu chứng hào quang hay đom đóm gì đó nhưng hỏi vợ tôi thì bà cũng thấy như vậy. Hóa ra đó là những con đom đóm thật, hơn 30 năm ở Mỹ sống trong vùng Nam Cali không thấy đom đóm bao giờ nên tôi tưởng xứ Mỹ không có những con đó và không biết trong tiếng Anh gọi là gì, lật tự điển ra mới biết tiếng Mỹ gọi là “fire-fly.” Ở Việt Nam đom đóm ngày xưa mang nhiều kỷ niệm tuổi học trò:

“Khi đêm sang đom dóm đong đưa,

giờ nàng đã ngủ chưa?

Ði lang thang khuya lắc khuya lơ,

đèn nhà ai tắt sớm.

Gom suy tư thao thức đêm khuya,

chàng bèn viết lá thư.

Hai hôm sau mới dám đưa thư,

nàng nhận nhưng làm thinh.”

(Nhạc phẩm “Gặp Nhau Làm Ngơ” của Trần Thiện Thanh)

Trịnh Hảo Tâm